องค์ประกอบของวัฒนธรรมการกินเจในสังคมไทย: กรณีศึกษาการกินเจในกรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

         บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาองค์ประกอบของวัฒนธรรมการกินเจในสังคมไทย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้ให้ข้อมูลหลัก ได้แก่ บุคลากรของสถานที่สำคัญที่จัดพิธีการกินเจและผู้กินเจ รวมเป็นจำนวน 21 คน นอกจากนี้ ใช้วิธีการสังเกตการณ์แบบไม่มีส่วนร่วมในสถานที่จัดพิธีการกินเจ 11 แห่ง เพื่อรวบรวมข้อมูล และนำมาวิเคราะห์องค์ประกอบของวัฒนธรรมการกินเจ

ผลการศึกษาพบว่า 1) ด้านองค์มติ สื่อถึงความเชื่อทางศาสนาพุทธนิกายมหายานและศาสนาเต๋าซึ่งมีการนับถือดวงดาวเช่นกัน พุทธศาสนิกชนมหายานจะสละโลกียวิสัยและบำเพ็ญศีลเพื่อเป็นการบูชานพราชาพุทธเจ้าในช่วงเทศกาลกินเจเดือน 9 ส่วนศาสนาเต๋านับถือและจะบูชาเทพนพราชาและเทพกฤติกามาตุ หลักการในการกินเจช่วยให้การกินเจเป็นไปอย่างถูกต้องตามความเชื่อ 2) ด้านองค์การ มีองค์การทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคมร่วมในการสืบสานและเผยแพร่วัฒนธรรมกินเจรวมถึงการจัดงานเทศกาลกินเจและพิธีกรรมต่าง ๆ 3) ด้านองค์พิธีการ การกินเจในลักษณะกินเป็นกิจวัตรไม่มีการจัดพิธีกรรมโดยเฉพาะสำหรับการกินเจในช่วงเทศกาลกินเจมีการจัดพิธีกรรมใหญ่และพิธีกรรมประจำวัน พิธีกรรมสำคัญเช่น พิธีอัญเชิญพระนวราชาพุทธะ (กิ๋วอ๊วงฮุกโจ้ว) ฯลฯ ในศาสนาพุทธมหายานและศาสนาเต๋ามีลักษณะคล้ายกัน 4) ด้านองค์วัตถุ รวมถึงสถานที่สำสำคัญ อาหารเจ และสัญลักษณ์ที่สำคัญมีบทบาทสำคัญในการสื่อความหมายและส่งเสริมความเข้าใจเกี่ยวกับหลักการและวัตถุประสงค์ของเทศกาล