ประเพณีแก้มื้อนาจากวัดพระธาตุลำปางหลวง อำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 2 ประการคือ 1. เพื่อศึกษาขั้นตอนต่าง ๆ ในประเพณีแก้มื้อนา และ2. เพื่อศึกษาบทบาทของประเพณีแก้มื้อนา  ใช้ระเบียบวิธีวิจัยภาคสนาม แล้วนำข้อมูลมาวิเคราะห์ตามแนวคิดบทบาทของคติชน ผลการศึกษาพบว่า ประเพณีแก้มื้อนาเป็นประเพณีที่กระทำสืบต่อกันมาจากบรรพบุรุษไม่น้อยกว่า 100ปี โดยจะกระทำทุก ๆ วันพระตลอดระยะเวลาของการเข้าพรรษา จำนวน 10 ครั้ง แต่ละครั้งจะมีเจ้ามื้อนาหรือผู้ที่รับผิดชอบในการนำของมาทำบุญ คือ ข้าวเปลือก ข้าวสาร ห่อนึ่ง มาถวายในช่วงเช้า สำหรับช่วงบ่ายจะเป็นการทำบุญให้กับผู้วายชนม์ เช่น บรรพบุรุษ ญาติที่เสียชีวิต และการทำบุญให้กับตนเองหรือบุคคล ในครอบครัว โดยเครื่องไทยธรรมที่นำมาทำบุญจะมีของบางอย่างที่เป็นสัญลักษณ์สำคัญที่ทำให้เกิดความแตกต่างกัน กล่าวคือ หากเป็นการทำบุญให้กับคนเป็นจะมีหน่อกล้วย หน่ออ้อย และมะพร้าวทะลายเป็นส่วนประกอบส่วนการทำบุญให้กับคนตายจะมีขัว (สะพานที่ทำจากไม้ขนาดเล็กจำนวน 1 คู่) และตุงหาง (ธงขนาดเล็ก) เป็นส่วนประกอบ สำหรับการศึกษาบทบาทของประเพณีแก้มื้อนาพบว่าปรากฏใน 4 ลักษณะ คือ 1. บทบาทของการเป็นหลักฐานว่าวัดเคยเป็นเจ้าของที่นา 2. บทบาทของการทำนุบำรุงพุทธศาสนา 3. บทบาทต่อการสร้างอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม และ 4. บทบาทของการสร้างสำนึกความกตัญญูของชาวลำปางหลวงที่มีต่อบรรพบุรุษและผีอารักษ์