แนวทางการจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนโดยใช้แหล่งภูมิปัญญาท้องถิ่น: กรณีศึกษาวัดในเขตอำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี

วรวุฒิ  เพ็งพันธ์; เสาวคนธ์ วงศ์ศุภชัยนิมิต; ณัฐฉณ ฟูเต็มวงศ์

ผู้แต่ง

วรวุฒิ เพ็งพันธ์ ภาควิชาการอาชีวศึกษาและพัฒนาสังคม คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา
เสาวคนธ์ วงศ์ศุภชัยนิมิต นักวิจัยอิสระและอาจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยบูรพา
ณัฐฉณ ฟูเต็มวงศ์ ภาควิชาการบริหารการศึกษาคณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา

คำสำคัญ:

กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน, ภูมิปัญญาท้องถิ่น, วัดไทย, อำเภอเมืองชลบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1. การจัดกลุ่มชื่อวัดของศาสนาพุทธในฐานะแหล่งภูมิปัญญาท้องถิ่นในเขตอำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี ของประเทศไทย และ 2. แนวทางการจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนโดยใช้แหล่งภูมิปัญญาท้องถิ่น กรณีศึกษาวัดในเขตอำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี ของประเทศไทย ใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ พื้นที่ศึกษาคือวัดของศาสนาพุทธในเขตอำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี ของประเทศไทย จำนวน 58 แห่ง เก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารชั้นต้น เอกสารชั้นรอง และสำรวจพื้นที่ที่ศึกษา และการสนทนากลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิ 10 คน ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา นำเสนอข้อมูลเป็นค่าร้อยละ และการเขียนบรรยายเชิงพรรณนา

ผลการวิจัยพบว่า 1. การจัดกลุ่มชื่อวัดของศาสนาพุทธในฐานะแหล่งภูมิปัญญาท้องถิ่นในเขตอำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี พบว่า การศึกษาวิเคราะห์ภูมินาม แบ่งได้เป็น 5 กลุ่มคือ 1.1) ตั้งตามสภาพแวดล้อมบริเวณวัด หรือสิ่งที่มีอยู่ในวัด ได้แก่ พืช ต้นไม้ ที่ดอน/เขา อายุเก่า/ใหม่ แหล่งน้ำหนอง/คุ้ง สวน นา ป่า ทุ่ง ขนาดใหญ่/เล็ก/น้อย จำนวน 27 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 46.55 1.2) ตั้งตามตำแหน่งหรือชื่อตำบลที่วัดนั้นตั้งอยู่ ได้แก่ ชื่อหมู่บ้าน ตำบล สถานที่ (ด้านนอก ด้านใน ด้านกลาง) จำนวน 13 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 22.411.3) ตั้งตามเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น จำนวน 11 แห่งคิดเป็นร้อยละ 18.97 1.4) ตั้งตามชื่อบุคคลที่เกี่ยวข้องในการสร้างวัด จำนวน 4 คิดเป็นร้อยละ 6.90 1.5) ไม่พบประวัติ หรือที่มาในการตั้งชื่อ จำนวน 3 แห่งคิดเป็นร้อยละ 5.17 ตามลำดับ 2. แนวทางการจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนโดยใช้แหล่งภูมิปัญญาท้องถิ่น กรณีศึกษาวัดในเขตอำเภอ

เมือง จังหวัดชลบุรี สำหรับผู้เรียนระดับมัธยมศึกษาตอนต้น พบว่า มีแนวทางการจัดกิจกรรม ได้ดังนี้ 2.1) กิจกรรมแนะแนว ได้แก่ การเล่าเรื่องการดำเนินชีวิตของตนเองที่มีความสัมพันธ์กับวัดที่ใกล้ที่อยู่อาศัย การวาดภาพโดยดูจากชื่อวัดที่อยู่ในชุมชน และนำเสนอภาพตามจินตนาการ และการทัศนศึกษาตามชื่อวัดที่ตนเองชื่นชอบ และจดบันทึกเรื่องราวการเรียนรู้ของตนเอง เพื่อนำมาวิเคราะห์ลักษณะสุนทรียบุคคล 2.2) กิจกรรมนักเรียน ได้แก่ การแกะรอยตามหาบุคคลสำคัญตามชื่อวัด โดยใช้ในกิจกรรมลูกเสือ เนตรนารี ยุวกาชาด หรือผู้บำเพ็ญประโยชน์ เพื่อค้นหาลักษณะผู้นำที่สำคัญของชุมชนการเล่นเกมเพื่อการเรียนรู้ในกิจกรรมชุมนุม โดยการแบ่งกลุ่มให้ผู้เรียนออกแบบเกม เพื่อการเรียนรู้ต่าง ๆ จากชื่อวัด การจัดนิทรรศการภาพถ่ายเพื่อการเรียนรู้ในกิจกรรมของชมรมถ่ายภาพ และ 2.3) กิจกรรมเพื่อสังคมและสาธารณประโยชน์ ได้แก่ การวิเคราะห์ชื่อวัดที่เป็นมงคลเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวในชุมชนการเรียนรู้ชีวิตด้วยการร่วมทำกิจกรรมในวิถีของวัดกับชุมชนโดยการทำกิจกรรมจิตอาสา และการสร้างเพจประชาสัมพันธ์ความรู้และเชิญชวนผู้อื่นร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้อนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นบนสื่อสังคมออนไลน์

เอกสารอ้างอิง

ก่องเกียรติ รักษ์ธรรม. (2563). การวิเคราะห์องค์ประกอบตัวบ่งชี้การบริหารแบบมีส่วนร่วมตามแนวคิด ของบวร (บ้าน วัด โรงเรียน) ที่ส่งผลต่อประสิทธิภาพการดำเนินงานของโรงเรียนสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา. วารสารศิลปการจัดการ, 4(2), 458-471.

ฐิติพร สะสม. (2553). ศึกษาระบบการบริหารและการจัดการวัดในพระพุทธศาสนากรณีศึกษา:วัดพระธาตุ แช่แห้ง อำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาจุฬาลงกรราชวิทยาลัย.

ทัศนีย์ บุญแรง. (2562). การพัฒนาครูในการจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนเพื่อส่งเสริมทักษะการคิดวิเคราะห์โดยใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น (รายงานผลการวิจัย). เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่.

ศันสนีย์ สายติ๊บ, โกชัย สาริกบุตร และรังสรรค์ จันต๊ะ. (2559). ภูมินามท้องถิ่น: ที่มา ความหมาย และอัตลักษณ์ของชื่อหมู่บ้านในอำเภอหางดง จังหวัดเชียงใหม่. วารสารพิฆเนศวร์สาร, 12(2), 43-51.

สุดาวรรณ เครือพานิช. (2552). กิจกรรมพัฒนาผู้เรียนเพื่อความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์. วารสารวิชาการ, 12(1), 23-26.

สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2565). แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 13 พ.ศ. 2566–2570. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.

สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ. (2553). แนวทางการจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.

สำราญ จูช่วย. (2559). ภูมินามวัดในอำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี (รายงานผลการวิจัย). นนทบุรี:มหาวิทยาลัยราชพฤกษ์.

อัครเดช นีละโยธิน. (2563). ศาสนาพุทธกับรัฐศาสตร์. MBUISC Journal, 1(2), 1-9.

Bauto ,L. M. (2013). Socio-cultural values as community local wisdom Katoba Muna in the development of learning materials social studies and history. International Journal of History Education, 14(2), 195-218.

Conedera M., Vassere S., Neff C., Meurer M., and Krebs P. (2007). Using toponymy to reconstructpast land use: a case study of ‘brüsáda’ (burn) in southern Switzerland. Journal of Historical Geography, 33(4), 729-748.

Pornpimon. C, Wallapha. A, Prayuth.C. (2014). Strategy Challenges the Local Wisdom Applications Sustainability in Schools. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 112. 626-634.