อัตลักษณ์ศิลปวัฒนธรรมบ้านชมพูเหนือ อำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลกกับการประยุกต์เป็นผลิตภัณฑ์และแหล่งท่องเที่ยวเพื่อเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม

สุชาดา  เจียพงษ์; สุกัญญาโสภี  ใจกล่ำ; ปฐมพงษ์ สุขเล็ก; เมศิณี ภัทรมุทธา; รัตนาวดี ปาแปง

ผู้แต่ง

สุชาดา เจียพงษ์ สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
สุกัญญาโสภี ใจกล่ำ สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
ปฐมพงษ์ สุขเล็ก สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
เมศิณี ภัทรมุทธา สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
รัตนาวดี ปาแปง สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม

คำสำคัญ:

อัตลักษณ์ศิลปวัฒนธรรม, ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม, บ้านชมพูเหนือ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ประเภทอัตลักษณ์ศิลปวัฒนธรรมบ้านชมพูเหนืออำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก และเพื่อสังเคราะห์อัตลักษณ์ศิลปวัฒนธรรมกับการประยุกต์เป็นผลิตภัณฑ์และแหล่งท่องเที่ยวเพื่อเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ใช้วิธีการวิจัยแบบพรรณนาวิเคราะห์ เก็บข้อมูลภาคสนามด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม

ผลการศึกษาพบอัตลักษณ์ศิลปวัฒนธรรมบ้านชมพูเหนือ 5 ด้าน ได้แก่ ผ้าทอ เครื่องจักสานอาหารพื้นบ้าน ประเพณี-การละเล่น และเรื่องเล่า ตำนาน วรรณกรรมพื้นบ้าน ส่วนผลการสังเคราะห์อัตลักษณ์ศิลปวัฒนธรรมกับการประยุกต์เป็นผลิตภัณฑ์และแหล่งท้องถิ่นเพื่อเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม พบอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมทั้ง 5 ด้าน สามารถพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ทางวัฒนธรรมอัตลักษณ์ที่ 1ผลิตภัณฑ์ผ้าทอ แบ่งเป็น 2 ประเภท 1) ผ้าทอโบราณ คือ ผ้าซุ้ม และ 2) ผ้าทอประยุกต์ คือ ลายหญ้าปล้อง ลายศิลาวารีรพีภัทร อัตลักษณ์ที่ 2 ผลิตภัณฑ์เครื่องจักสาน แบ่งได้เป็น 3 ประเภท 1) เครื่องมือกสิกรรม ได้แก่ ฝักมีด(แปมหวาย), สุ่มไก่ 2) เครื่องมือจับปลา ได้แก่ สุ่มปลา/ สุ่มกบ, ไซ, ลอบ 3) เครื่องใช้ภายในบ้าน ได้แก่ กะบ๋าย,กะโซะเล็ก/ กะโซะใหญ่, กระจาด/ ตะแกง, กระด้ง, กระบุง, ชะลอม อัตลักษณ์ที่ 3 ผลิตภัณฑ์อาหาร แบ่งได้เป็น2 ประเภท ได้แก่ 1) อาหารคาว คือ ก๋วยเตี๋ยวโบราณ 2) อาหารหวาน คือ ขนมลิ้นหมา อัตลักษณ์ที่ 4 แหล่งท่องเที่ยวทางประเพณี-การละเล่น ได้แก่ พิธีกรรมการขอฝนจากการละเล่นนางด้ง และอัตลักษณ์ที่ 5 เรื่องเล่าตำนาน 5 เรื่อง วรรณกรรมเพลงพื้นบ้าน ได้แก่ เพลงฉ่อย ทั้งหมดนี้ถือเป็นอัตลักษณ์ที่สำคัญสำหรับนักท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและสามารถเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับชุมชนได้อย่างยั่งยืน

เอกสารอ้างอิง

กุหลาบ มัลลิกะมาส. (2543). การศึกษานิทานพื้นบ้านรูปแบบมุขปาฐะ. กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร์.

ชลรัตดา ดีวัน. (2563). การศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการพัฒนารายได้ในชุมชน กรณีศึกษาชุมชนบ้านชมพูเหนืออําเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์). มหาวิทยาลัยนเรศวร.

ชิตาวีร์ สุขคร. (2562). การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมในประเทศไทย. Journal of Sustainable Tourism Development, 1(2), 1-7.

ทรงคุณ จันทจร พิสิฏฐ์ บุญไชย และไพรัช ถิตย์ผาด. (2552). คุณค่าอัตลักษณ์ศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นกับการนำมาประยุกต์เป็นผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นเพื่อเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจและการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคใต้ (รายงานวิจัย). มหาสารคาม: สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.

ท่องเที่ยวเนินมะปราง. (2566, 15 มิถุนายน). ดอกศิลาวารี. สืบค้นจาก https://www.noenmaprang.org/2016/11/blog-post_92.html

ณัฏยานี บุญทองคำ และจุมพต อ่อนทรวง. (2566). การพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวอำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก. วารสารวิจัยวิชาการ, 6(3), 257-275.

นุพงษ์ กองพิมพ์. (2563). ศึกษาอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมชุมชนบ้านขาว อำเภอระโนด จังหวัดสงขลาเพื่อจัดทำเส้นทางการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิตไม่ได้ตีพิมพ์). มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. (2556). กรุงเทพฯ: นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์.

มาโนช กงกะนันทน์. (2566, 24 มิถุนายน). เครื่องจักสาน : สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน เล่มที่ 13 มูลนิธิสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน โดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร

มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร. สืบค้นจาก https://www.saranukromthai.or.th/ sub/book/book.php?book=13&chap=3&page=t13-3-infodetail03.html

สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเนินมะปราง. (2565, 20 มิถุนายน). ประวัติความเป็นมา. สืบค้นจาก https://district. cdd.go.th/noenmaprang

สุชาดา เจียพงษ์. (2565). ลายผ้าทอจังหวัดพิษณุโลก : การวิเคราะห์ความหมายและความเชื่อ. วารสารศิลปศาสตร์และไทยศึกษา, 44(3), 1-14.

เสาวลักษณ์ อนันตศานต์. (2543). ทฤษฎีคติชนและวิธีการศึกษา. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยรามคำแหง.

อัษฎาวุฒิ ศรีทน และอุมารินทร์ ตุลารักษ์. (2564). ทุนทางวัฒนธรรมในมิติการท่องเที่ยวชุมชนที่อธิบายผ่านเรื่องเล่า ตำนาน ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ในวิถีชุมชน. วารสารศิลปศาสตร์ปริทัศน์ มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ, 16(2), 141-158.