การพัฒนารูปแบบงานหัตถศิลป์จากภูมิปัญญาผู้สูงอายุ อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง
คำสำคัญ:
หัตถศิลป์, ภูมิปัญญา, ผู้สูงอายุ, จักสานบทคัดย่อ
การพัฒนารูปแบบงานหัตถศิลป์จากภูมิปัญญาผู้สูงอายุ อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อรวบรวมความรู้ ภูมิปัญญาหัตถศิลป์ของผู้สูงอายุ อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง 2) เพื่อหาแนวทางการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์งานหัตถศิลป์ภูมิปัญญาของผู้สูงอายุ อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษา คือ ปราชญ์ชาวบ้านด้านหัตถศิลป์ จำนวน 10 คน ในเขตอำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เครื่องมือ ที่ใช้ในการวิจัย คือ เครื่องมือวิเคราะห์ข้อมูลทางสังคม ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ แบบสอบถาม และการสนทนากลุ่มผู้วิจัยรวบรวมข้อมูลด้วยตนเอง ส่วนการวิเคราะห์ข้อมูลเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพได้ข้อมูลจากเครื่องมือวิเคราะห์ข้อมูลทางสังคม การศึกษาเอกสาร สำรวจ การสังเกตแบบมีส่วนร่วม และการสัมภาษณ์เพื่อนำมาวิเคราะห์
ผลการวิจัยตามวัตถุประสงค์ 1) ผลการรวบรวมองค์ความรู้ภูมิปัญญาหัตถศิลป์ของผู้สูงอายุ จังหวัดลำปาง พบว่าปัจจุบันมีงานหัตถศิลป์ ได้แก่ เครื่องปั้นดินเผา แกะสลัก ทอผ้า โคมตุง เครื่องเงิน เครื่องเขิน และงานจักสาน 2) แนวทางการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์งานหัตถศิลป์ภูมิปัญญาของผู้สูงอายุอำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง ได้แก่งานจักสาน ยังคงพบว่ามีผู้สูงอายุประกอบอาชีพงานจักสานของใช้ เช่น กล่องข้าว กุบหรือหมวก ตะกร้า กระบุง การพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ได้แนวคิดการออกแบบที่แสดงถึงอัตลักษณ์วิถีชีวิตชุมชนท้องถิ่น ให้มีความร่วมสมัยสามารถเพิ่มมูลค่าให้วัสดุท้องถิ่นสืบทอดไปสู่หลักสูตรระยะสั้นในโรงเรียนเพื่อฟื้นฟูงานหัตถศิลป์สู่เยาวชน ผลการวิจัยพบว่ากลุ่มผู้สูงอายุมีต้นแบบแนวทางในการพัฒนางานจักสาน มีความภาคภูมิใจในภูมิปัญญางานหัตถศิลป์ของตน ส่งต่อรูปแบบไปสู่เยาวชนรุ่นใหม่และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมหาแนวทางการจัดกิจกรรมสืบสานงานหัตถศิลป์ท้องถิ่นลำปาง รวมทั้งผลจากการวิจัยยังสามารถนำไปวิจัยและพัฒนาต่อในผลิตภัณฑ์หัตถศิลป์ประเภทอื่น ทั้งด้านการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ด้านเทคนิควิธีการในการสร้างสรรค์ผลงานและการเพิ่มมูลค่าให้กับผลิตภัณฑ์หัตถศิลป์อื่น ๆ ในชุมชน
เอกสารอ้างอิง
กมล สุดประเสริฐ. (2540). การวิจัยปฏิบัติการแบบการมีส่วนร่วมของผู้ปฏิบัติงาน. สำนักงานประสานงานโครงการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์. กรมสามัญศึกษา. กรุงเทพฯ.
กษม อมันตกุล. (2546). การศึกษาและพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมสินค้าของที่ระลึกทองเหลืองสาน จังหวัดฉะเชิงเทรา. สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ(วช.). กรุงเทพฯ. https://doi.nrct.go.th/ListDoi/listDetail?Resolve _ DOI=10.14457/KMITL.the.2003.139
แกล้วทนง สอนสังข์. (2546). การศึกษางานศิลปหัตถกรรมกระจูดในจังหวัดนราธิวาส พัทลุง และสุราษฎร์ธานี. วิทยานิพนธ์ การศึกษามหาบัณฑิต. สาขาวิชาศิลปศึกษา. บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
เจษฎา พัตรานนท์. (2553). การพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์หัตถกรรมจักสานท้องถิ่นโดยใช้. วิธีการวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม กรณีศึกษา. กลุ่มจักสานใบกะพ้อ ตาบลทุ่งโพธิ์ อำเภอจุฬาภรณ์จังหวัดนครศรีธรรมราช. ปริญญานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต สาขาศิลปศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
ชอบ เข็มกลัด, และ โกวิทย์ พวงงาม. (2547). การวิจัยปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วมเชิงประยุกต์. กรุงเทพมหานคร: เสมาธรรม.
นวลลออ ทินานนท์. (2544). การศึกษางานหัตถกรรมพื้นบ้านในจังหวัดนครนายก. คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. กรุงเทพฯ.
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ฉบับที่ 12
เรวัต สุขสิกาญจน์. (2549). การศึกษาและพัฒนาผลิตภัณฑ์จักสานกระจูดในจังหวัดนครศรีธรรมราช. สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. กรุงเทพฯ.
วัชรินทร์ จรุงจิตสุนทร. (2548). หลักการและแนวคิดการออกแบบผลิตภัณฑ์ = Theory & concept of design. กรุงเทพฯ. แอ้ปป้าพริ้นติ้งกรุป.
วัฒนา บรรเทิงสุข. (2546). การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการใช้สมุนไพรในชุมชนบ้านซากกับเต่า จังหวัดระยอง. วิทยานิพนธ์การศึกษาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารการศึกษา มหาวิทยาลัยบูรพา.
วิบูลย์ ลี้สุวรรณ.( 2532). เครื่องจักสานในประเทศไทย. กรุงเทพฯ. โอเอส พริ้นติ้งเฮาส์.
สุรเชษฐ์ ไชยอุปละ. (2546). การศึกษาและพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์เครื่องจักสานผักตบชวา สำหรับศูนย์ศิลปาชีพบางไทร. สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง. กรุงเทพฯ.
สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2560). ทิศทางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12. กรุงเทพฯ. สำนักนายกรัฐมนตรี.
ศิริกร อิ่นคำ. (2565). การเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์หัตถกรรมด้วยอัตลักษณ์ท้องถิ่นจังหวัดลำปาง. คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ปริทัศน์ มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความนี้ได้รับการเผยแพร่ภายใต้สัญญาอนุญาต Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) ซึ่งอนุญาตให้ผู้อื่นสามารถแชร์บทความได้โดยให้เครดิตผู้เขียนและห้ามนำไปใช้เพื่อการค้าหรือดัดแปลง หากต้องการใช้งานซ้ำในลักษณะอื่น ๆ หรือการเผยแพร่ซ้ำ จำเป็นต้องได้รับอนุญาตจากวารสาร
