การย้ายถิ่นและการต่อรองอัตลักษณ์ชาติพันธุ์และเพศภาวะของหนุ่มสาวม้งในจังหวัดพิษณุโลก

ผู้แต่ง

  • พิชญ์นรี มณีศรี สาขาพัฒนาสังคม ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร
  • บุศรินทร์ เลิศชวลิตสกุล ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร

คำสำคัญ:

ชาติพันธุ์ม้ง, การย้ายถิ่น, การต่อรองอัตลักษณ์, เพศภาวะ, พิษณุโลก

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยการย้ายถิ่นจากชุมชนต้นทางสู่พื้นที่เมืองของหนุ่มสาวม้งในจังหวัดพิษณุโลก และศึกษาปฏิบัติการต่อรองของหนุ่มสาวม้งกับการดำรงอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ในบริบทร่วมสมัย ซึ่งพบว่าที่ผ่านมางานศึกษาเกี่ยวกับการอพยพของกลุ่มชาติพันธุ์ม้งในพื้นที่ดังกล่าวขาดการศึกษาในมิติพลวัตการย้ายถิ่นและอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ โดยใช้การวิจัยคุณภาพโดยเลือกหมู่บ้านชาติพันธุ์ม้งที่ตั้งอยู่ในอำเภอชาติตระการเป็นกรณีศึกษา และเลือกผู้ให้ข้อมูลหลักที่มีคุณลักษณะตรงกับวัตถุประสงค์การศึกษา และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการอภิปรายด้วยกรอบแนวคิดการอพยพย้ายถิ่น การต่อรองอัตลักษณ์ในมิติชาติพันธุ์ เพศภาวะ และความเป็นวัยรุ่น ผลการศึกษา พบว่า ปัจจัยการศึกษา โอกาสในการหางานทำ อิสระในการใช้ชีวิต และความทันสมัยในพื้นที่เมืองทันสมัยในพื้นที่เมืองเป็นเงื่อนไขที่ทำให้หนุ่มสาวม้งเริ่มอพยพย้ายถิ่นจากชุมชนต้นทางสู่ปลายทางการย้ายถิ่น โดยปัจจัยลำดับแรก ได้แก่ การศึกษา และลำดับรองลงมาคือ ความอิสระในการใช้ชีวิต นอกจากนี้ หนุ่มสาวม้งได้สร้างปฏิบัติการต่อรองอัตลักษณ์ความเป็นชาติพันธุ์ม้งผ่านมิติเพศภาวะกับความเป็นวัยรุ่นที่ต้องการหลุดจากกรอบประเพณี บางคนที่ตัดสินใจย้ายกลับบ้านเกิดแต่ก็พยายามที่จะต่อรองกับความเชื่อและธรรมเนียมปฏิบัติดั้งเดิม ซึ่งเป็นสิ่งที่ยึดโยงคนในสังคมม้งให้อยู่ร่วมกันในรูปแบบของความสัมพันธ์ทางเครือญาติ การให้ความสำคัญกับบทบาทผู้ชายในฐานะครอบครัว และการดำรงตนเป็นผู้หญิงม้งที่ดี

เอกสารอ้างอิง

กรองทอง สุดประเสริฐ. (2552). ผู้หญิงม้งค้าผ้าใยกัญชง: จากหมู่บ้านสู่เศรษฐกิจบนบาทวิถี. วารสารสังคมศาสตร์, 21(2), 1-23.

จุฑาพรรธ์ (จามจุรี) ผดุงชีวิต. (2551). วัฒนธรรม การสื่อสาร และอัตลักษณ์. (พิมพ์ครั้งที่ 2). สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ฉลาดชาย รมิตานนท์. (2542). คนกับอัตลักษณ์. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.

ชุมพล รอดแจ่ม. (2553). ปัจจัยที่ส่งผลต่อการอพยพย้ายถิ่นของแรงงานจากชนบทสู่กรุงเทพมหานคร. วิทยาลัยราชพฤกษ์.

ติน ปรัชญพฤทธิ์. (2551). การบริหารการพัฒนา ความหมาย เนื้อหา แนวทางและปัญหา. (พิมพ์ครั้งที่ 13). สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ประสิทธิ์ ลีปรีชา. (2545). อัตลักษณ์ทางเครือญาติของกลุ่มชาติพันธุ์ม้งท่ามกลางความทันสมัย (รายงานการวิจัย). สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม.

ประสิทธิ์ ลีปรีชา. (2563). ม้งโปรเตสแตนท์กับความทันสมัยในเมืองเชียงใหม่. วารสารมานุษยวิทยา, 3(2), 1-31.

ปรารถนา สัตย์สงวน. (2541). เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรม และการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมของ ชาวเขาเผ่าม้งบ้านห้วยน้ำไซ อำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก (ปริญญามหาบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ปุณณดา ทรงอิทธิสุข และสุธิดา ทับทิมศรี. (2561). ประวัติศาสตร์จากคำบอกเล่าสู่ตำนานในวิถีชีวิตวัฒนธรรมชุมชนม้ง. สถาบันวิจัยและการพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร.

พระอำนาจ พุทฺธวํโส. (2559). การศึกษาเปรียบเทียบระบบความสัมพันธ์ในเครือญาติกลุ่มชาติพันธุ์ม้งกับกลุ่มสังฆะในพระพุทธศาสนา. วารสารพุทธศาสตร์ศึกษา, 7(1), 10-15.

พุทธิดา กิจดำเนิน. (2564). การต่อรองเรื่องเล่าและอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ของจีนเปอรานากันในรัฐกลันตัน ประเทศมาเลเซีย. วารสารสังคมศาสตร์, 33(1), 1-28.

มยุรินทร์ บุญพิทักษ์. (2553). นักศึกษาม้งกับฟุตบอลประเพณี: กีฬา สภาวะสมัยใหม่กับการกลายเป็นส่วนหนึ่งของรัฐไทย. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 22(1), 1-30.

มุทิตา เจริญสุข. (2562). แนวร่วมของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย พ.ศ. 2515-2525 (ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร.

ยุพิน เจริญสุข. (2555). อัตลักษณ์และตัวตนความเป็นชาติพันธุ์ของผู้หญิงม้ง: กรณีศึกษาแบบอัตชีวประวัติ. วารสารสหวิทยาการ, 10(1), 1-19.

รัตนา ด้วยดี. (2560). กระบวนการสร้างความทันสมัยของคริสตจักรม้งในเมืองเชียงใหม่ (ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

วสันต์ ปัญญาแก้ว. (2559). ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสังคมวิทยา. (พิมพ์ครั้งที่ 2). เชียงใหม่: ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

ศิริเพ็ชร ทฤษณาวดี. (2563). ทฤษฎีการย้ายถิ่นกับชาวจีนอพยพใหม่. วารสารจีนศึกษา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 13(2), 1-65.

สร้อยมาศ รุ่งมณี, วาสนา ละอองปลิว และบุศรินทร์ เลิศชวลิตสกุล. (2565). พลวัตครอบครัวในสังคมไทยในสถานการณ์โควิด–19: การปรับตัวของครัวเรือนเปราะบางและข้อเสนอเชิงนโยบายด้านเด็กและครอบครัว (รายงานการวิจัย). สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) & 101 PUB.

สิริพร เพียขันธ์. (2560). เศรษฐกิจการเมืองว่าด้วยการปรับตัวของชุมชนชาวไทยภูเขาเผ่าม้งต่อนโยบายรัฐ : กรณีศึกษาพื้นที่ภูทับเบิก จังหวัดเพชรบูรณ์ (ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยนเรศวร.

สุธี จันทร์ศรี. (2557). แคนวงประยุกต์ไทดำ: การต่อรองอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ผ่านดนตรี (ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหิดล.

สุวิมล จันโททัย. (2558). ความตระหนัก การมีส่วนร่วม และขีดความสามารถที่มีผลต่อการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน: กรณีศึกษาภูทับเบิก จังหวัดเพชรบูรณ์ (ปริญญามหาบัณฑิต). สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.

เสาวณีย์ น้ำนวล. (2554). ผู้หญิงม้งชายขอบ: การเปิดพื้นที่ และการเพิ่มพลังต่อรอยความสัมพันธ์เชิงอำนาจ ระหว่างเพศในบริบทข้ามถิ่น (ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

เสวียน เปรมประสิทธิ์, รัดเกล้า เปรมประสิทธิ์ และสุภาพร พงศ์ธรพฤกษ์. (2563). การจัดการปัญหามลพิษทางขยะและน้ำเสียบนพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวในภูทับเบิกจังหวัดเพชรบูรณ์ด้วยวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม (รายงานการวิจัย). มหาวิทยาลัยนเรศวร.

องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อภาค. (ม.ป.ป.). สภาพทั่วไป. https://www.borpak.go.th/condition

อภิญญา เฟื่องฟูสกุล. (2546). อัตลักษณ์: การทบทวนทฤษฎีและกรอบแนวคิด. สำนักงานคณะกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ.

อรัญญา ศิริผล. (2544). ฝิ่นกับคนม้ง: พลวัตความหลากหลายและความซับซ้อนแห่งอัตลักษณ์ของคนชายขอบ (ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

อ้อทิพย์ ราษฎร์นิยม. (2553). การย้ายถิ่นบนเส้นทางของการพัฒนาอุตสาหกรรมไทย. วารสารเศรษฐศาสตร์และนโยบายสาธารณะ, 8(16), 1-18.

อุกฤษฎ์ เฉลิมแสน. (2563). การต่อรองอัตลักษณ์อีสานของวัยรุ่นอีสานในยุคดิจิทัล. วารสารพัฒนศาสตร์, 3(1), 1-39.

Culas, C. & Michaud, J. (1997). A contribution to the study of Hmong (Miao) migrations and history. Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde, 153(2), 211-243.

Keyes, C. (1992). Sovereignty and rebellion: The White Hmong of Northern Thailand. Nicholas Tapp, South-East Asian Social Science Monographs. Singapore: Oxford University Press, 1989.260 pp. n.p. (cloth). American Anthropologist, 94(2), 489-490.

Kuntadter, P. & Kunstadter, S. L. (1983). Hmong (Meo) highlander merchants in lowland Thai markets spontaneous development of highland-lowland interactions. Mountain Research and Development, 3(4), 363-371.

Michaud, J. (1997). A portrait of cultural resistance: The confinement of tourism in a Hmong village in Thailand. In M. Picard & R. E. Wood (Eds.), Tourism, ethnicity, and the state in Asian and Pacific societies (pp. 128-154). University of Hawai‘i Press.

Tapp, N. (1990). Squatters or refugees: Development and the Hmong. In G. Wijeyewardene (Ed.), Ethnic Groups across National Boundaries Mainland Southeast Asia (pp.149-172). ISEAS.

Walker, A.R. (1991). Reviewed Work(s): Sovereignty and rebellion: The White Hmong of Northern Thailand by Nicholas Tapp. Journal of Southeast Asian Studies, 22(2), 463-465.

Yang, K. (2008). A visit to the Hmong of Asia: Globalization and ethnicity at the dawn of the 21st century. Hmong Studies Journal, 9, 1-50.

Zhang, W. (2016). Bridging Hmong/Miao, extending Miaojiang: Divided space, translocal contacts,and the imagination of Hmongland. Cultural Diversity in China, 2(1), 1–28.

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

2024-08-30

รูปแบบการอ้างอิง

มณีศรี พ. ., & เลิศชวลิตสกุล บ. . (2024). การย้ายถิ่นและการต่อรองอัตลักษณ์ชาติพันธุ์และเพศภาวะของหนุ่มสาวม้งในจังหวัดพิษณุโลก. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ปริทัศน์ มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง, 12(2), 32–54. สืบค้น จาก https://so15.tci-thaijo.org/index.php/jhssrlpru/article/view/2148

ฉบับ

ประเภทบทความ

บทความวิจัย