สารัตถะแห่งรัฐธรรมนูญ: อัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญในฐานะกรอบของการจัดทำรัฐธรรมนูญไทย

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้ศึกษาข้อความคิดเรื่องอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญ (constitutional identity) อันเป็นทฤษฎีสำคัญในวิชากฎหมายรัฐธรรมนูญเปรียบเทียบเพื่อวิเคราะห์ว่าอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญของไทยนั้นมีอยู่หรือไม่ อย่างไร และอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญนั้นจะสังเคราะห์ออกมาเป็นกรอบในการร่างรัฐธรรมนูญฉบับต่อไปของประเทศไทยได้หรือไม่ อัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญเป็นข้อความคิดในเชิงทฤษฎีและปรัชญาซึ่งเป็นที่รวมของลักษณะพื้นฐานและคุณค่าหลักที่ยึดถือกันภายใต้รัฐธรรมนูญของรัฐใดรัฐหนึ่ง โดยที่คุณค่าลักษณะเหล่านี้ย่อมเป็นที่มาของสถาบันและกลไกทางรัฐธรรมนูญอีกทีหนึ่ง อัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญอาจปรากฏได้ในระดับนามธรรมที่สามัญและเป็นสากลที่สุด และในระดับที่จำเพาะผูกพันกับบริบทของรัฐนั้น

ทั้งนี้ บทวิเคราะห์อัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญไทยส่วนใหญ่เห็นว่าอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญที่เป็นสากลกับที่เป็นไทยนั้นขัดแย้งกันอย่างเข้มข้น ดังนั้น ผู้ร่างรัฐธรรมนูญย่อมต้องพยายามประสานความต่างของอัตลักษณ์ทั้งสองระดับด้วยการสร้างฉันทามติและความชอบธรรมผ่านการมีส่วนร่วมของประชาชนเพื่อค้นหาอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญที่ควรเป็น โดยอย่างน้อยที่สุด ต้องยืนยันหลักการตามอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญแบบสากล เพราะเป็นส่วนหนึ่งของอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญของไทย อย่างไรก็ตาม บทความชิ้นนี้ตั้งข้อสังเกตว่า ข้อขัดแย้งของอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญที่ปรากฏมักเป็นเรื่องของการเมืองหรืออุดมคติที่แตกต่าง แต่หากเป็นเรื่องของรัฐธรรมนูญแล้ว อาจมีอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญที่เป็นของไทยและแตกต่างจากอัตลักษณ์ทางรัฐธรรมนูญแบบสากลอย่างชัดเจนอยู่เพียงสองเรื่อง ได้แก่ (1) การใช้จริยธรรมคุณธรรมเป็นส่วนหนึ่งของระบบรัฐธรรมนูญ และ (2) การจัดสรรปันส่วนทรัพยากรเพื่อความเป็นธรรมผ่านสิทธิเสรีภาพทางรัฐธรรมนูญ