การประกอบสร้างชาติไทยในมิติการท่องเที่ยวจากสารคดี: กรณีศึกษา อนุสาร อ.ส.ท.

บทคัดย่อ

            บทความนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการประกอบสร้างวาทกรรมการท่องเที่ยวเพื่อสร้างชาติไทยจากงาน สารคดีในอนุสาร อ.ส.ท. โดยใช้กรอบคิดวาทกรรมของมิเชล ฟูโกต์(Michel Foucault) เป็นเครื่องมือหลักในการศึกษา รวมทั้งแนวคิดสัญญะของแฟร์ดีน็อง เดอ โซซูร์(Ferdinand de Saussure) แนวคิดภาพแทนของสจ๊วต ฮอลล์ (Stuart Hall) และมายาคติของโรล็องด์ บาร์ตส์(Roland Barthes) ศึกษากลุ่มตัวอย่างในการศึกษาครั้งนี้ จากอนุสาร อ.ส.ท. ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2506 ถึง 2560 รวม 680 ฉบับ ผลการศึกษาพบว่าอนุสาร อ.ส.ท.มีการประกอบ สร้างวาทกรรมการท่องเที่ยวจำนวน 6 ชุด คือ 1.) วาทกรรมส่งเสริมการท่องเที่ยวไทย 2.) วาทกรรมส่งเสริม เยาวชนกับการท่องเที่ยว 3.) วาทกรรมส่งเสริมท้องถิ่นในการตั้งรับการท่องเที่ยว 4.) การประกอบสร้างวาทกรรม ด้วยการนำคำชื่นชมจากต่างชาติมานำเสนอ 5.) วาทกรรมสร้างคุณค่า มูลค่า ของดีและความเป็นไทย ผ่านการ ส่งเสริมการท่องเที่ยว และ 6.) วาทกรรมความเจริญตามแนวคิดของรัฐ ชุดวาทกรรมที่พบมีการผลิตซ้ำมายาคติ เกี่ยวกับการท่องเที่ยวที่เน้นส่งเสริมท้องถิ่นตามวลี“ของดีท้องถิ่น” เพื่อให้สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและ สังคมแห่งชาติอนุสาร อ.ส.ท.ผลิตซ้ำวาทกรรมเพื่อตอบสนองแนวคิดของรัฐตามวาทกรรมการพัฒนามากที่สุด ด้วยสัญญะ พบการใช้ความศิวิไลซ์แทนความเจริญของเมืองท่องเที่ยวเมื่อเปรียบเทียบกับเมืองหลวง มีการใช้รถม้า และช้างเป็นตัวแทนของอัตลักษณ์ในจังหวัด ด้านมายาคติที่พบคือการนำเสนอการท่องเที่ยวแบบชวนไทยเที่ยวไทย ตามแนวนโยบายของประเทศที่พัฒนาอย่างญี่ปุ่น เป็นการเน้นย้ำความสำคัญของคนไทยที่ต้องสร้างชาติด้วยการ ส่งเสริมนโยบายท่องเที่ยวของภาครัฐ และภาพแทน “ของดี” ที่ปรากฏในการนำเสนอมุมมองแต่ละพื้นที่ในท้องถิ่น อนุสาร อ.ส.ท.ได้ตอกย้ำให้เห็นความสำคัญของการประกอบสร้างชาติไทยด้วยวาทกรรมการท่องเที่ยวและเป็นส่วน หนึ่งของการสร้างชาติไทยด้วยการใช้สารคดี