การพึ่งตนเองของครัวเรือนอารยะเกษตร

บทคัดย่อ

          บทความนี้มุ่งศึกษาการพึ่งตนเองของครัวเรือนที่มีการเปลี่ยนผ่านการเกษตรจากรูปแบบทุนนิยมมาสู่การผลิตเพื่อการเลี้ยงชีพอย่างพอเพียงหรือครัวเรือนอารยะเกษตร โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ มีหน่วยการวิเคราะห์ระดับครัวเรือน เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนเมษายน–มิถุนายน 2568 ด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกกับตัวแทนครัวเรือนที่ได้รับการสนับสนุนและส่งเสริมให้ปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตเข้าสู่รูปแบบการผลิตเพื่อการเลี้ยงชีพอย่างพอเพียงตามรูปแบบโคก หนอง นา ผ่านการเข้าร่วมโครงการ โคก หนอง นา กับศูนย์ศึกษาและพัฒนาชุมชนอุดรธานี เป็นเวลาไม่น้อยกว่า 3 ปี ทำเกษตรกรรมในรูปแบบโคก หนอง นา และมีที่ดินระหว่าง 1 – 20 ไร่ จำนวน 24 ครัวเรือน จำแนกครัวเรือนเป็น 3 กลุ่ม โดยแบ่งตามความแตกต่างของขนาดที่ดินทำกิน ได้แก่ 1)ครัวเรือนที่มีขนาดที่ดินทำกินตั้งแต่ 1 ไร่ ถึง 5 ไร่ (12 คน) 2) ครัวเรือนที่มีขนาดที่ดินทำกินตั้งแต่ 6 ไร่ ถึง 10 ไร่ (7 คน) และ3) ครัวเรือนที่มีขนาดที่ดินทำกินตั้งแต่ 11 ไร่ขึ้นไป แต่ไม่เกิน 20 ไร่ (5 คน) ในพื้นที่จังหวัดอุดรธานี วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา

          ผลการศึกษาพบว่า ครัวเรือนที่มีที่ดินจำนวน 1-5 ไร่ และ 6-10 ไร่ มีความสามารถพึ่งพาตนเองได้ดี ในด้านการพึ่งพาแรงงาน พึ่งพาเงินทุน และพึ่งพาทรัพยากรภายใน ส่วนครัวเรือนที่มีที่ดินจำนวน 10 ไร่ขึ้นไป แต่ไม่เกิน 20 ไร่ ยังพึ่งพาตนเองได้ไม่เท่ากับครัวเรือนที่ดินจำนวน 1-5 ไร่ และ 6-10 ไร่ เนื่องจากขนาดที่ดินไม่สัมพันธ์กับจำนวนแรงงานในครัวเรือน