การพัฒนาห่วงโซ่คุณค่ากาแฟของเกษตรกรรายย่อยในภาคเหนือตอนบน กรณีศึกษาบ้านป่าเหมี้ยง อำเภอเมืองปาน จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

การศึกษาภายใต้โครงการ การพัฒนาห่วงโซ่คุณค่าของกาแฟของเกษตรกรรายย่อยในภาคเหนือตอนบน กรณีศึกษา บ้านป่าเหมี้ยง อำเภอเมืองปาน จังหวัดลำปาง มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษาห่วงโซ่คุณค่า (Value chain) ของการปลูกและผลิตกาแฟ และ 2) เพื่อศึกษาและพัฒนาระบบการบริหารจัดการกาแฟกับป่าชุมชนในรูปแบบ Ecosystem การศึกษาครั้งนี้ใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) เก็บรวบรวมข้อมูล ใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (In-Depth Interview) และมีการเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling technique) โดยประชากรที่ใช้ในการศึกษาคือเกษตรกรผู้ปลูกปลูกกาแฟในพื้นที่หมู่บ้านป่าเหมี้ยงทุกราย จำนวน 120 ครัวเรือน

ผลการศึกษาพบว่า 1. ห่วงโซ่คุณค่าของการปลูกและผลิตกาแฟบ้านป่าเหมี้ยง มีกระบวนการในการบริหารจัดการตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำอย่างเป็นรูปธรรม โดยมีผลผลิตในรูปแบบเชอรี่ และผลผลิตในรูปแบบกะลาโดยจำหน่ายผ่านพ่อค้าคนกลางเป็นหลัก นอกจากนั้นยังได้มีการรวมกลุ่มสมาชิกในรูปแบบของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน เพื่อผลิตและจำหน่ายผลิตภัณฑ์จากกาแฟ ให้กับนักท่องเที่ยวที่เข้ามาภายในชุมชน รวมทั้งจำหน่ายให้กับนักท่องเที่ยวที่เข้ามาพักในกลุ่มสมาชิกโฮมสเตย์ที่ให้บริการในหมู่บ้าน 2. ระบบการบริหารจัดการกาแฟกับป่าชุมชนในรูปแบบ Ecosystem มีรูปแบบการจัดการธุรกิจกาแฟบ้านป่าเหมี้ยงกับป่าชุมชน (Ecosystem) ที่ผลผลิตจากต้นไม้และบริการต่าง ๆ ที่เกิดจากการผลิตกาแฟทำให้เกิดระบบนิเวศที่ดี และมีการบริหารจัดการป่าโดยชุมชนและกฎธรรมชาติทำให้เกิดการพัฒนากระบวนการผลิตกาแฟจากสิ่งที่ธรรมชาติมีอยู่ ประโยชน์ที่เกิดจากการอนุรักษ์และรักษาต้นไม้ ดิน และ น้ำ โดยประชาชนในชุมชนตระหนักซึ่งแสดงออกถึงกฎระเบียบของหมู่บ้านและกระบวนการผลิตกาแฟที่คำนึงถึงสภาพแวดล้อม ชุมชนมีกระบวนการที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและการรักษาระบบนิเวศควบคู่กันกับการปลูกกาแฟซึ่งตรงกับความต้องการความปลอดภัยที่เป็นความต้องการพื้นฐานของผู้บริโภค ซึ่งจะส่งผลต่อความต้องการกาแฟที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในตลาดกาแฟเพิ่มมากขึ้น