เปรียบเทียบพรหมตามคติพุทธศาสนาเถรวาทและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเรื่อง การเปรียบเทียบพบว่า โดยมีนัยที่เหมือนกัน คือพรหมในพุทธศาสนาเถรวาทและศาสนาพราหมณ์-ฮินดูเป็นเทพเหมือนกัน เสวยสุขอยู่ในวิมานเหมือนกัน มีพรหมโลกเป็นที่อยู่เหมือนกัน มีอานุภาพเหมือนกัน มีรัศมีกายสว่างไสวเหมือนกัน มีรูปกายเหมือนกัน มีลักษณะภายนอกเหมือนกัน มีความเป็นอยู่ที่สุขสบายเหมือนกัน มีนัยที่ต่างกัน คือพรหมในศาสนาพราหมณ์-ฮินดูเป็นเทพผู้ยิ่งใหญ่ เป็นเทพแห่งความเมตตา เป็นผู้สร้างทุกสิ่งในสามโลก มีเพียงพระองค์เดียวเท่านั้น กำเนิดขึ้นมาเอง มีพระวรกายสีแดง มีสี่พระพักตร์ มีแปดพระกร แต่ละพระกรถือธารพระกร ประคำ ดอกบัว ช้อน คันธนู หม้อน้ำอมฤต คัมภีร์พระเวท ทรงหงส์เป็นพาหนะ มีพระชายาคือพระสุรัสวดี เป็นผู้สร้างวรรณะสี่ขึ้นมา เป็นผู้ให้กำเนิดคัมภีร์พระเวท เป็นบิดาทุกสิ่งในสามโลก เป็นผู้ลิขิตชะตาชีวิตมนุษย์ เป็นหนึ่งในพระตรีมูรติ ไม่มีวันเกิด ไม่มีวันตาย มีชีวิตเป็นอมตะ

            ส่วนพรหมในพุทธศาสนาเถรวาท เป็นเทพประเภทหนึ่งที่ไม่เสพกามคุณ มีจำนวนมหาศาล อาศัยอยู่ในพรหมภูมิ เป็นสัตว์โลกชนิดหนึ่งที่มีกุศลมาก มีกำเนิดมาจากมนุษย์ที่บรรลุฌานสมาบัติ เมื่อสิ้นอายุขัยในพรหมภูมิต้องเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏตามกรรม ไม่ได้เป็นอมตะ มีเพียงใบหน้าเดียว มีสองมือ ไม่ได้เป็นผู้ลิขิตชะตาของมนุษย์ ไม่ได้เป็นพระผู้สร้าง ไม่ได้เป็นบิดาของใคร ไม่มีพาหนะทรง มีปีติและสุขเป็นภักษาหาร