วารสารทางวิชาการนาฬาคิรีปริทรรศน์

เปรียบเทียบพรหมตามคติพุทธศาสนาเถรวาทและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

พระวรวุฒิ วิสุทธิเมธี โอทอง — 2025-08-12

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเรื่อง การเปรียบเทียบพบว่า โดยมีนัยที่เหมือนกัน คือพรหมในพุทธศาสนาเถรวาทและศาสนาพราหมณ์-ฮินดูเป็นเทพเหมือนกัน เสวยสุขอยู่ในวิมานเหมือนกัน มีพรหมโลกเป็นที่อยู่เหมือนกัน มีอานุภาพเหมือนกัน มีรัศมีกายสว่างไสวเหมือนกัน มีรูปกายเหมือนกัน มีลักษณะภายนอกเหมือนกัน มีความเป็นอยู่ที่สุขสบายเหมือนกัน มีนัยที่ต่างกัน คือพรหมในศาสนาพราหมณ์-ฮินดูเป็นเทพผู้ยิ่งใหญ่ เป็นเทพแห่งความเมตตา เป็นผู้สร้างทุกสิ่งในสามโลก มีเพียงพระองค์เดียวเท่านั้น กำเนิดขึ้นมาเอง มีพระวรกายสีแดง มีสี่พระพักตร์ มีแปดพระกร แต่ละพระกรถือธารพระกร ประคำ ดอกบัว ช้อน คันธนู หม้อน้ำอมฤต คัมภีร์พระเวท ทรงหงส์เป็นพาหนะ มีพระชายาคือพระสุรัสวดี เป็นผู้สร้างวรรณะสี่ขึ้นมา เป็นผู้ให้กำเนิดคัมภีร์พระเวท เป็นบิดาทุกสิ่งในสามโลก เป็นผู้ลิขิตชะตาชีวิตมนุษย์ เป็นหนึ่งในพระตรีมูรติ ไม่มีวันเกิด ไม่มีวันตาย มีชีวิตเป็นอมตะ

ส่วนพรหมในพุทธศาสนาเถรวาท เป็นเทพประเภทหนึ่งที่ไม่เสพกามคุณ มีจำนวนมหาศาล อาศัยอยู่ในพรหมภูมิ เป็นสัตว์โลกชนิดหนึ่งที่มีกุศลมาก มีกำเนิดมาจากมนุษย์ที่บรรลุฌานสมาบัติ เมื่อสิ้นอายุขัยในพรหมภูมิต้องเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏตามกรรม ไม่ได้เป็นอมตะ มีเพียงใบหน้าเดียว มีสองมือ ไม่ได้เป็นผู้ลิขิตชะตาของมนุษย์ ไม่ได้เป็นพระผู้สร้าง ไม่ได้เป็นบิดาของใคร ไม่มีพาหนะทรง มีปีติและสุขเป็นภักษาหาร

ศึกษาวิเคราะห์แนวคิดของอานักซาโกรัส

ธนาธิป ฮาดเนาลี — 2025-08-12

บทความนี้ พยายามศึกษาแนวคิดทางปรัชญาของอานักซาโกรัส (Anaxagoras) ในฐานะที่เขาเป็นนักปรัชญาชาวกรีกยุคก่อนโสคราตีสที่มีคุณูปการสำคัญในสาขาอภิปรัชญา จักรวาลวิทยา และชีววิทยา แนวคิดของเขาท้าทายมุมมองที่มีอยู่ในยุคของเขา และวางรากฐานสำหรับการพัฒนาทางปรัชญาในภายหลัง แม้ว่า ความคิดของเขาจะกว้างขวาง แต่ก็พอสรุปได้ว่า เขาเสนอว่า ทุกสิ่งในจักรวาลประกอบด้วยอนุภาคที่แบ่งได้ไม่สิ้นสุดและแบ่งแยกไม่ได้ที่เรียกว่า "เซ้นส์" หรือ "เมล็ดเซ้นส์" อนุภาคเหล่านี้ เป็นองค์ประกอบพื้นฐานของสสารทั้งหมด และประกอบด้วยแง่มุมต่างๆ ของเหตุผลหรือสติปัญญาที่อยู่ภายใน

แนวคิดนี้วางรากฐานสำหรับทฤษฎีอะตอมมิกส์ในปรัชญารุ่นหลัง เขาเชื่อว่า เซ้นส์หรือจิตใจ เป็นพลังขับเคลื่อนเบื้องหลังความสงบเรียบร้อยในจักรวาล ความฉลาด (Nous : อนุตรจิต,จิต,สติปัญญา) นี้เองที่ทำให้สิ่งต่างๆ เคลื่อนไหวและควบคุมกระบวนการทางธรรมชาติ การเน้นย้ำถึงบทบาทของจิตใจในจักรวาลถือเป็นการเบี่ยงเบนไปจากคำอธิบายในตำนานของบรรพบุรุษของเขาอย่างมีนัยสำคัญ จักรวาลวิทยาถูกสร้างขึ้นโดยส่วนผสมและการแยกตัวของอนุภาคเซ้นส์ เขาปฏิเสธแนวคิดเกี่ยวกับจักรวาลวิทยาก่อนหน้านี้ที่อ้างถึงเหตุการณ์ท้องฟ้าว่าเป็นพระเจ้าหรือพลังในตำนาน แต่เขากลับแสวงหาคำอธิบายตามธรรมชาติสำหรับปรากฏการณ์จักรวาล เขาตั้งข้อสังเกตว่า อนุภาคเซ้นส์เป็นเพียงสิ่งเดียวที่มีความฉลาด ในขณะที่สิ่งอื่นๆ ในโลกวัตถุนั้นไร้เหตุผล แนวคิดนี้มีอิทธิพลต่อการศึกษาปรัชญาในภายหลังเกี่ยวกับปัญหาร่างกาย จิตใจและธรรมชาติของจิตสำนึก

แนวทางการปฏิบัติเพื่อเข้าถึงสวรรค์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท

พระวรวุฒิ วิสุทธิเมธี โอทอง — 2025-08-12

สวรรค์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท หมายถึง ภูมิที่มีอารมณ์เป็นเลิศ คือเป็นที่อยู่ของเทวดา ประเภทของสวรรค์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือเสพกามคุณ เรียกว่า “เทวดา” มีอยู่ 6 ชั้น และประเภทไม่เสพกามคุณ เรียกว่า “พรหม” มีอยู่ 20 ชั้น แบ่งเป็นรูปพรหม 16 และอรูปพรหม 4 แนวทางการปฏิบัติเพื่อเข้าถึงสวรรค์ในพระพุทธศาสนาเถรวาท คือการมีศรัทธาต่อพระรัตนตรัย การให้ทาน และการรักษาศีล ทำให้ไปเกิดเป็น “เทวดา” การเจริญภาวนาทำให้ไปเกิดเป็น “พรหม” ถ้าเจริญพระกรรมฐานจนสิ้นอาสวะกิเลสแล้ว ก็จะได้เข้าสู่ความเป็นพระอริยบุคคล คือพระอรหันต์ จึงไม่ต้องกลับมาเกิดอีก

แนวทางการปฏิบัติเพื่อเข้าถึงสวรรค์ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

พระวรวุฒิ วิสุทธิเมธี โอทอง — 2025-08-12

บทความนี้เขียนเพื่อศึกษา สวรรค์ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู หมายถึง ที่อยู่อาศัยของเทพ มีอยู่ 3 ชั้น เรียกผู้ที่เกิดในสวรรค์ว่าเทพ ประเภทของสวรรค์ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ได้แก่ สวรรค์ชั้นล่าง สวรรค์ชั้นกลาง และสวรรค์ชั้นสูง แนวทางการปฏิบัติเพื่อเข้าถึงสวรรค์ในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู คือการมีศรัทธาต่อพระพรหมเทพ พระศิวะเทพ และพระวิษณุเทพ ทำให้บังเกิดเป็นเทพในสวรรค์ชั้นล่าง การปฏิบัติกรรมโยคะ ชยานโยคะ ภักติโยคะ และราชโยคะ ทำให้บังเกิดเป็นเทพในสวรรค์ชั้นกลาง ส่วนสวรรค์ชั้นสูงสุดเป็นที่อยู่ของมหาเทพทั้ง 3 พระองค์ คือพระศิวะเทพ พระวิษณุเทพ และพระพรหมเทพ